حجیت ظنحجیت ظن، صحت استناد به ظنّ در استنباط حکم شرعی است. ۱ - تعریفحجیت ظن، به معنای صحت تمسک به ظن برای دست یابی به حکم واقعی در موارد عدم دست رسی به واقع است، که لازمه آن، منجّزیت در صورت مطابقت با واقع و معذّریت در صورت عدم مطابقت با واقع است. ۲ - فرق حجیت ظن با حجیت قطعبرخلاف قطع، ظن، حجیت ذاتی ندارد؛ یعنی حجیت، از لوازم ذاتی آن نیست، ولی چون تعبد به ظن امکان دارد و از آن محالی لازم نمی‌آید، می‌توان آن را حجت قرار داد. ۳ - راه حجت قرار دادن ظنراه حجت قرار دادن ظن، یا جعل شارع، یا تحقق مقدمات انسداد کبیر و یا خبر دادن شارع به عدم عقاب عمل کننده به ظن می‌باشد. بنابراین درباره حجیت ظن در دو مقام بحث می‌شود: ۱. حجیت ظن خاص؛ ۲. حجیت ظن مطلق. در جایی که دلیل خاص وجود دارد که شارع بعضی از ظنون را حجت قرار داده، بحث حجیت ظن خاص مطرح می‌گردد. و در جایی که دلیل حجیت ظن، انسداد باب علم و علمی باشد، حجیت ظن مطلق مطرح می‌شود. ۴ - نکته اولاصل اولی در ظن، عدم حجیت است، مگر آن که دلیلی برخلاف آن آورده شود. ۵ - نکته دوممرحوم «آخوند خراسانی» حجیت ظن را به معذّریت و منجّزیت تفسیر نموده است، اما عده‌ای معتقدند این امر برخلاف ظاهر ادله حجیت امارات است، از این رو آنها حجیت ظن را به جعل احکام ظاهری بر وفق مؤدای امارات تفسیر نموده‌اند که البته لازمه آن، منجّزیت و معذّریت است. [۳]
شرح اصول فقه، محمدی، علی، ج۳، ص۳۲.
[۴]
تلخیص الاصول، ملکی، حبیب الله، ص۱۶۰.
[۷]
مبادی فقه و اصول، فیض، علیرضا، ص۲۱۷.
۶ - پانویس
۷ - منبعفرهنگنامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۴۰۲، برگرفته از مقاله «حجیت ظن». |